Żydzi i judaizm w doświadczeniu Karola Wojtyły (1920-1978)

George Weigel, amerykański filozof i teolog katolicki, pod koniec życia papieża Jana Pawła II przedstawił dziesięć historycznych dokonań jego papieskiej posługi, które wywarły trwały wpływ na przyszłość Kościoła, chrześcijaństwa, a także całej cywilizacji, wśród nich wymienił „historyczne osiągnięcia papieża w zakresie stosunków żydowsko-katolickich”. Celem publikacji jest przedstawienie podstaw, które ukształtowały wrażliwość późniejszego papieża na sprawy żydowskie i religii mojżeszowej. Autor próbuje wskazać źródła tej wrażliwości oraz okoliczności, w jakich się rozwijała, a także jakie przyniosła konsekwencje dla stosunków katolicko-żydowskich i polsko-żydowskich. Karol Wojtyła przez pierwsze osiemnaście lat swego życia w Wadowicach żył z Żydami i obok Żydów, a następnie przez rok w przedwojennym Krakowie, podobnie jak wszystkie dotąd pokolenia Polaków. Żydzi byli bowiem trwałym elementem krajobrazu religijnego, kulturowego i etnicznego niemal każdego polskiego miasta i miasteczka, również takiego jak Wadowice. Z kolei w Krakowie był najpierw obserwatorem życia jednej z najstarszych wspólnot żydowskich w Europie, jak również nieakceptowanych przezeń wystąpień antysemickich, które z pewnością wyostrzyły jego zmysł moralny w ocenie tego zjawiska. Przez kolejnych sześć lat z bliska obserwował gehennę krakowskich Żydów, najpierw naznaczonych i publicznie prześladowanych, potem zamkniętych w krakowskim getcie, a następnie systematycznie wywożonych na Zagładę. Mieszkał nie tylko blisko koszmarnego obozu pracy, później koncentracyjnego obozu dla Żydów w Płaszowie, ale też nie tak daleko od obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. W okresie powojennym w Krakowie Wojtyła był świadkiem, jak powracający do tego miasta Żydzi na nowo organizowali swoje wspólnoty. Następnie ponownie dane mu było obserwować bolesne wystąpienia antysemickie oraz związane zarówno z tym, jak i z opresją komunistyczną zjawisko emigracji Żydów z Krakowa i z Polski. Doświadczył też sytuacji, w której Polacy po raz pierwszy od wieków nie nawiązują kontaktów bezpośrednich i nie sąsiadują z Żydami. Polski Żyd profesor Stanisław Krajewski fenomen zainteresowania Jana Pawła II problematyką żydowską wyjaśniał tym, że jego osobista historia związków z Żydami nie ma precedensów w życiu wszystkich poprzednich papieży. Zwrócił uwagę również na to, że jego następcy, Niemiec – Joseph Ratzinger (Benedykt XVI) i Argentyńczyk – Jorge Mario Bergoglio (Franciszek) kontynuują papieskie nauczanie o Żydach, a więc można przypuszczać, że będzie ono trwałym elementem nauczania Kościoła. Dla papieża Jana Pawła II nie ulegało wątpliwości, że kto spotyka Chrystusa, ten spotyka też judaizm. Spoglądał na naród żydowski w jego historii jako Boże narzędzie przynoszenia zbawienia światu. Mówił, że ten mały naród, zamieszkujący niegdyś tereny między wielkimi imperiami pogańskimi, nie jest zwykłym faktem kulturowym, ale nadprzyrodzonym. Wielu Żydów mówiło i mówi o nim do dziś (jako o jedynym w historii papiestwa) – „nasz papież”.