Wybór poezji

Morsztyn utrwalił drukiem jedynie swe wczesne dzieła, bliżej nieznane „Źwierciadło statecznego i szalonego młodzieńca oraz Światową Rozkosz”. Pozostałą twórczość powierzył łasce obiegu rękopiśmiennego. Wybór ten pozwolił mu uprawiać twórczość niepodległą społecznym nakazom i panegirycznej modzie, jednak dziś znacząco utrudnia poprawne ustalenie pełnego kanonu jego wierszy. To dlatego nie było dotąd Morsztyna w Bibliotece Narodowej. Obok najpełniej reprezentowanych erotyków (zarówno kunsztownych komplementów, jak i niewybrednych epigramatów) niniejszy tom obejmuje wiersze ziemiańskie oraz poezję o tematyce moralistycznej, wanitatywnej i pokutnej. Blisko piąta część utworów to inedita, które ukazują się drukiem po raz pierwszy. Edycja uwzględnia również najbardziej znane dzieło Morsztyna, „Światową Rozkosz z ochmistrzem swoim i ze dwunastą swych służebnych panien” z 1606 roku. Poemat rozsmakowany w urokach magnackiego i ziemiańskiego życia, w zakończeniu brutalnie skonfrontowanych z pośmiertnym rozkładem ciała, to utwór, który u progu baroku najpełniej rozpoznał nastroje nadchodzącej epoki, rozdartej między zmysłowym zachwytem nad światem i pokutną skruchą z powodu używania jego uroków. „W pisanych z Padwy poetyckich listach Morsztyna próżno szukać zainteresowania akademickimi wykładami. Udzieliła im się za to atmosfera pijatyk w siedzibie padewskiej Polonii przy via del Santo oraz karnawałowych imprez w pobliskiej Wenecji, które swym rozmachem i przepychem oszałamiały przybyszów z Polski. (…) Wielkie wrażenie na poecie zrobiła publiczna sekcja zwłok. Mistrzem tego naukowego widowiska był padewski profesor anatomii Adriaan van den Spieghel. Z wierszy Morsztyna dowiadujemy się, iż sekcji poddawał zarówno ciało mężczyzny, jak i kobiety. (…) Spisana na gorąco relacja, wiersz «Do Abrahama Maciejowskiego o anatomijej białogłowskiej», pokazuje, jak dalece pokaz wstrząsnął poetą.” Ze „Wstępu” Radosława Grześkowiaka Hieronim Morsztyn (ok. 1581 – ok. 1622) – najpopularniejszy poeta polski pierwszej połowy XVII wieku. Szczegóły jego życia są wciąż mało znane, ale wiadomo, że pochodził z rodziny ariańskiej, był wychowankiem królewskiego sekretarza Samuela Łaskiego oraz jezuickiego kolegium w Braniewie, później przebywał w Krakowie i w Padwie. Autor fraszek, pieśni, drobnych utworów lirycznych, przekładów z literatury antycznej oraz wydanego w 1606 roku poematu „Światowa Rozkosz”. Przypisuje się mu również kilka nowel miłosnych, opartych na wątkach z „Dekameronu” Giovanniego Boccaccia. Autorstwo wielu utworów Morsztyna budzi wątpliwości ze względu na rękopiśmienny charakter. Radosław Grześkowiak (1968) – historyk literatury i edytor, doktor habilitowany zatrudniony w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Autor książek „Barokowy tekst i jego twórcy. Studia o edycji i atrybucji poezji «wieku rękopisów»” (2003) oraz „Amor curiosus. Studia o osobliwych tematach dawnej poezji erotycznej” (2013), a także twórca edycji krytycznych dzieł m.in. Morsztyna, Sępa Szarzyńskiego i Zimorowica. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.