Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 12 R. 2012

"12. numer rocznika naukowego „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” wydawany przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN.

Wspólnym mianownikiem wielu publikwanych artykułów jest kontekst europejski. Zamieszczone teksty dotyczą m.in. zaangażowania francuskiego Kościoła w ukrywanie dzieci żydowskich (Eliot Nidam Orvieto), akcję wysyłania ich do Anglii (Anna M. Rosner), działania Sonderdienst w Genrelanym Gubernatoriskie (Peter Black), a także o postrzegania Żydów przez niemieckich cywilów zatrudnionych w aparacie okupacyjnym (Stephan Lehnstaedt).

Szczególnie polecamy artykuł Marty Janczewskiej, która analizując raport Jürgena Stroopa, interpretuje niemiecki język urzędowy opisujący żydowską śmierć.

Przybliżamy sylwetki postacie historyczne: „Frankensteina”, sadystycznego policjanta z getta warszawskiego (Jan H. Issinger), antykwariuszy Gutnajerów (Nawojka Cieślińska-Lobkowicz) oraz działacza politycznego, Eleazara Grünbauma (Jacek Dehnel).

W dziale „Punkty widzenia” publikujemy m.in. artykuł interpretujący polską literaturę o Zagładzie jako horror (Przemysław Czapliński), oraz teksty inspirowane lekturą Neumannowskiego Behemota (Raul Hilberg) czy porównujący w świetle tej książki faszyzm z komunizmem (Marcin Kula). W obszernym artykule omawiamy głośną książkę Mirosława Tryczyka Miasta śmierci (Krzysztof Persak).

W numerze działy:

Studia

Sylwetki

Konteksty Z warsztatów badawczych

Materiały

Bilanse

Punkty Widzenia

Omówienia, recenzje, przeglądy

Wydarzenia

Curiosa

A w nich między innymi:

Marta Janczewska o niemieckim języku urzędowym w warszawskim getcie

Stephan Lehnsdaedt o zwykłych Niemcach w okupowanej Warszawie i ich wiedzy o Zagładzie

Peter Black o lokalnej kolaboracji na przykładzie Sonderdienst

Dagmara Swałtek-Niewińska o strategiach przetrwania w getcie w Bochni

Katrin Stoll o niemieckich kolejarzach odprawiających transporty do Treblinki

Agnieszka Haska i Karin Ohry o Żydach z getta warszawskiego w Bergen-Belsen

Jerzy Giebułtowski o kosztach rozbiórki pozostałości po warszawskim getcie

Przemysław Czapliński o przedstawianiu Zagłady w najnowszej literaturze polskiej jako horroru

Badania i pamięć Zagłady na Węgrzech i w Serbii

Powojenne rozliczenia w NRD

Piotr Forecki, Jan Grabowski i Dariusz Libionka o muzeum w Markowej

SPIS TREŚCI:

Od redakcji

Nagroda im. Israela Gutmana

IN MEMORIAM

Tomasz Blatt. Pamięć nie zna przedawnienia [Marek Bem]

Samuel Willenberg [Mikołaj Grynberg]

Imre Kertész [Kinga Piotrowiak-Junkiert]

STUDIA

Marta Janczewska, O śmierci w niemieckim języku oficjalnym na przykładzie raportu Jürgena Stroopa

Stephan Lehnstaedt, Niemieccy cywile w Warszawie a jawność Holokaustu

Peter Black, Sonderdienst w Generalnym Gubernatorstwie

Kinga Piotrowiak-Junkiert, Gettoizacja Budapesztu 1944–1945. Zarys problemu

Eliot Nidam Orvieto, Pomoc udzielana Żydom przez zakony we Francji podczas Zagłady. Wprowadzenie do zagadnienia

WARSZTATY BADAWCZE

Anna M. Rosner, Kindertransporty – brytyjskie akcje ratowania żydowskich dzieci w latach 1938–1939

Jan H. Issinger, Frankenstein w warszawskim getcie. Historia i legenda

Justyna Kowalska-Leder, „Coraz to nowe żądania, coraz to nowe grymasy” – relacja władzy i podporządkowania między Polakami a Żydami w kryjówkach po aryjskiej stronie

Dagmara Swałtek-Niewińska, Salomon Greiwer i Warsztaty Miejskie w Bochni

Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Śmierć antykwariusza na Chłodnej

MATERIAŁY

Katrin Stoll, Rozkład jazdy tylko w jedną stronę. Przesłuchania byłych urzędników Reichsbahn na temat deportacji Żydów z Prużan do Auschwitz w 1943 r.

Lista Soni Wajselfisz [Karin Ohry Lista Soni; Agnieszka Haska, „Setki znajomych osób”. Lista z Bergen-Belsen]

Aleksandra Bańkowska, Agnieszka Haska, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…”. Poszukiwania Archiwum Ringelbluma

Jerzy Giebułtowski, Dzieje jednej faktury. Glosa do przypisu, czyli Central Park Heinricha Himmlera

PUNKTY WIDZENIA

Krzysztof Persak, Wydmuszka. Lektura krytyczna Miast śmierci Mirosława Tryczyka

Przemysław Czapliński, Zagłada jako horror. Kilka uwag o literaturze polskiej 1985–2015

Marta Cuber-Tomczok, Demon pojednania. Dyskurs o współczesnych Sprawiedliwych w powieści popularnej

Jacek Dehnel, Wszystkie procesy Eleazara Grünbauma

Dan Michman, Społeczeństwo holenderskie i los Żydów: skomplikowana historia

Marcin Kula, Po lekturze Behemota

Raul Hilberg, O współczesnej aktualności Behemota

MAŁE FORMY

Tadeusz Bartoś, Wybaczyć

OMÓWIENIA

Kinga Piotrowiak-Junkiert, Stan badań nad Zagładą na Węgrzech

Magdalena Bogusławska, Zagłada Żydów w serbskim porządku pamięci

Katharina Friedla, Mit obrachunku z przeszłością. Ściganie zbrodni nazistowskich i wojennych w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec i Niemieckiej Republice Demokratycznej

Jurij Radczenko, Popularnonaukowa propaganda i „walka z mitami”: stosunki ukraińsko-żydowskie w XX w. w tekstach Wołodymyra Wjatrowycza

Adam Kopciowski, Sefer Praga. Księga pamięci warszawskiej Pragi

RECENZJE

Yehuda Bauer, Przemyśleć Zagładę [Monika Adamczyk-Garbowska]

Mietek Pachter, „Umierać też trzeba umieć”… [Bartłomiej Krupa]

Joshua D. Zimmerman, The Polish Underground and the Jews, 1939–1945 [Dariusz Libionka]

Alvin H. Rosenfeld, Kres Holokaustu [Justyna Majewska]

Łucja Pawlicka-Nowak, Świadectwa Zagłady [Przemysław Nowicki]

Karolina Wigura, Wina narodów [Stanisław Obirek]

Magdalena Tarnowska, Artyści żydowscy w Warszawie 1939–1945; Ocalałe/Salvaged. Kolekcja malarstwa, rysunku i rzeźby ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego [Nawojka Cieślińska-Lobkowicz]

Jan Borowicz, Nagość i mundur. Ciało w filmie Trzeciej Rzeszy [Tomasz Żukowski]

Martin Winstone, Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera [Tomek Frydel]

Jerzy Jurandot, Miasto skazanych. 2 lata w warszawskim getcie, Stefania Grodzieńska, Dzieci getta [Sławomir Buryła]

Anna Cichopek-Gajraj, Beyond Violence. Jewish Survivors in Poland and Slovakia, 1944–48 [Tomek Frydel]

Kinga Piotrowiak-Junkiert, Świadomość zwrócona przeciwko sobie samej. Imre Kertész wobec Zagłady [Marta Tomczok]

Angelika Benz, Handlanger der SS. Die Rolle der Trawniki-Männer im Holocaust [Katharina Friedla]

Nasz brat Max Aue. „Punkt zero: Łaskawe”, reż. Janusz Opryński, Teatr Provisorium [Jagoda Budzik]

UPAMIĘTNIANIE ZAGŁADY

Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów

Piotr Forecki, Muzeum zgody w Markowej

Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium i obywatelska pamięć Niemiec

Natalia Sineaeva-Pankowska, Jak zwiedzający odbierają galerię „Zagłada”. Z notatek przewodniczki

Barbara Kirshenblatt-Gimblett, Wystawa główna Muzeum Polin. Odpowiedź

WYDARZENIA

Agnieszka Stawiarska, Potrząsnąć społeczeństwem. O znaczeniu dla Litwy książki Rūty Vanagaitė Mūsiškiai

Kinga Piotrowiak-Junkiert, Wokół Syna Szawła

Elżbieta Cajzer, Archeologia zbrodni

CURIOSA

Dariusz Libionka, Jak hochsztaplerów na wyklętych przerobić. Uwagi o filmie Tora i miecz"