Ku poetyckiej mistyce. Wczesna twórczość Friedricha Hölderlina wobec Nieuwarunkowanego

Poezja Hölderlina (1770-1843), nazywanego „najbardziej niemieckim poetą”, stanowi nawet w jego rodzimej literaturze niewątpliwy wyjątek. Mimo istniejących przekładów także w Polsce jest znana tylko częściowo, jej wczesną fazę polski czytelnik poznawał dotąd w niewielu przekładach Andrzeja Lama. Twórczość poety, powstała w latach 1784-1795, była dotąd w badaniach literaturoznawczych omijana lub traktowana jako faza wstępna, mniej wartościowa niż wielkie hymny i elegie powstałe w latach późniejszych. Niniejsza książka przybliża wczesną twórczość Hölderlina i proponuje jej interpretację opartą na źródłach inspiracji, z których czerpał młody poeta. Jego wczesne dzieło wpisuje się w szeroki kontekst literacki, teologiczny i filozoficzny, stanowi syntezę wątków, odzwierciedlenie refleksji filozoficznej oraz religijnej. Myśl ujęta w wyszukaną formę literacką, wybieraną i modyfikowaną przez poetę od początku świadomie i systematycznie rozwijaną, zaskakuje swoją głębią i powinowactwem z twórczością późniejszą.
Ukazując obrazy jedności świata i wędrówki ku boskiej Jedni, Hölderlin dąży do skonstruowania typu mimesis, który przypominałby imitatio dei, naśladowanie Boga i procesu stwarzania przezeń świata. Czerpie z religii i filozofii, w sposobie ukazywania rzeczywistości, człowieka i transcendencji przybliżając się pod wieloma względami do mistyki. Na związek z nią wskazują także liczne źródła inspiracji poety – pisma Heraklita, Platona, neoplatonizm, Biblia i chrześcijaństwo, pietyzm, filozofia Spinozy, Jacobiego i Herdera. Nie bez znaczenia w procesie formowania się poetyckiej postawy Hölderlina były filozoficzne systemy Fichtego i Schellinga, literatura antyczna oraz mu współczesna. Poeta w swych młodzieńczych utworach zajął się ważnymi tematami, aktualizowanymi także w literaturze niemieckiej końca XVIII wieku: sposobem pojmowania Boga, człowieka i natury, poszukiwaniem Jedności w rozmaitości kosmosu i w ludzkiej jaźni. Wyrażał tęsknotę za utraconą Jednią, traktował poezję jako apokatastazę, poszukiwał przejawów transcendencji w naturze i człowieku. Idea świata jako jedności, odkrywanie szyfrów boskości w naturze, kosmosie i duszy stanowią centrum zainteresowań młodego Hölderlina, których mimo swego tragicznego losu nigdy nie porzucił.