Kompetencje społeczne, inteligencja emocjonalna i zdrowie psychiczne studentów - kandydatów na nauczycieli wychowania fizycznego

Monografia ma charakter studium właściwości psychicznych istotnych w zawodzie nauczyciela wychowania fizycznego. Za takie uznano kompetencje społeczne, inteligencję emocjonalną oraz kondycję psychiczną. Celem badania było: 1. określenie poziomu kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej oraz kondycji psychicznej studentów Wydziału Wychowania Fizycznego Akademii Wy-chowania Józefa Piłsudskiego w Warszawie, 2. ustalenie ich zróżnicowania ze względu na płeć oraz kierunek studiów, 3. poznanie osobowościowych uwarunkowań tych właściwości psychicznych i relacji między nimi. Przedmiotem zainteresowania były też zmiany zachodzące w kompetencjach społecznych, inteligencji emocjonalnej oraz zdrowiu psychicznym studentów po roku studiowania, a także zmiany pod wpływem celowych oddziaływań psychologicznych w postaci warsztatów psychologicznych. W pracy podjęto próbę stworzenia modelu zawodowego współczesnego nauczyciela wychowania fizycznego w percepcji studentów. Badaniami objęto trzy grupy studentów. Pierwszą grupę stanowili studenci wychowania fizycznego (wf) badani jednokrotnie w latach 2011-2014. Zostali oni porównani pod względem kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej ze studentami innych kierunków studiów. Drugą grupę stanowili studenci wf, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/16. W tej grupie badanie kompetencji społecznych, inteligencji emocjonalnej i kondycji psychicznej powtórzono po roku. Trzecią grupę stanowili studenci wf uczestniczący w warsztatach psy-chologicznych badani w 2016-2017 roku. W pierwszej grupie zbadano ogółem 987 osób, studentów pierwszego roku i pierwszego stopnia: wydziału wychowania fizycznego, studentów turystyki i rekreacji, dziennikarstwa i transportu, w tym 537 mężczyzn i 450 kobiet w wieku 18-26 lat. Drugą grupę stanowiła młodzież akademicka studiująca na pierwszym roku studiów licencjackich wychowania fizycznego w czerwcu 2016 roku, a następnie powtórzono badania po roku, czyli w czerwcu 2017. W badaniach w pierwszej turze wzięły udział 184 osoby, w tym 122 mężczyzn i 62 kobiety w wieku 17-25 lat. W powtórzonych po roku badaniach uczestniczyły 132 osoby, w tym 49 stu-dentek i 83 studentów. Grupę uczestników warsztatów tworzyły 33 osoby, w tym 18 kobiet oraz 15 mężczyzn w wieku 19-35 lat. Zajęcia warsztatowe przeprowadzono w dwóch grupach różniących się pod względem wieku i poziomu studiów. Zajęcia warsztatowe przeprowadzono w latach 2016-2017. W badaniach zastosowano następujące standardowe kwestionariusze psychologiczne: Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS A. Matczak, Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE N.S. Schutte, J.M. Malouffa, L.E. Hall, D.J. Haggerty`ego, J.T. Cooper, C.J. Goldena, L. Dornheim w polskiej adaptacji A.Ciechanowicz, A. Jaworowskiej, A. Matczak oraz Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia GHQ-28 Goldberga w polskiej adaptacji Z. Makowskiej i D. Merecz, a także Inwentarz osobowości NEO-FFI P.T. Costy, R.R. McCrae polskiej adaptacji B. Zawadzkiego, J. Strelau, P. Szczepaniaka, M. Śliwińskiej, Wielowymiarowy Kwestionariusz Samooceny MSEI E. J. O'Briena i S. Epsteina w adaptacji D. Fecenec. Posłużono się także autorską ankietą zawierającą pytania dotyczące przyszłych planów zawodowych, doświadczenia w pracy z klientem oraz modelu zawodowego nauczyciela wychowania fizycznego. Pierwszy blok analiz empirycznych odsłania profile kompetencji studentów i studentek. Kandydaci na nauczycieli wychowania fizycznego podejmujący studia w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie są zróżnicowani pod względem badanych właściwości. Jednak w grupie mężczyzn przeważają osoby o wynikach wysokich w za-kresie kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej. Wśród studentek obserwujemy w przewadze wyniki niskie i przeciętne. Obie płcie odznaczają się dobrą kondycją psychiczną. Wyniki badań potwierdzają, że kompetencje społeczne i inteligencja emocjonalna stanowią czynniki naturalnej selekcji do podejmowanych studiów. Pra-ca nauczyciela wychowania fizycznego i specjalisty w zakresie turystki i rekreacji wymaga rozwiniętych kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej. Aktywność fizyczna nie różnicowała nasilenia kompetencji społecznych, inteligencji emocjonalnej i kondycji psychicznej przyszłych nauczycieli wychowania fizycznego. Płeć różnicowała kompetencje psychiczne i inteligencję emocjonalną, wyższe wyniki zanotowano u mężczyzn. Studentki znamiennie częściej niż studenci uskarżały się na dolegliwości związane z psychicznym funkcjonowaniem. Młodsi, pierwszoroczni studenci odznaczali się wyższą inteligencją emocjonalną niż młodzież akademicka podejmująca studia na początku XXI wieku (2016 versus 2011; 2013 versus 2011). Ustalono predyktory kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej. Większych kompetencji społecznych w sytuacji ekspozycji możemy oczekiwać u studentów mniej neurotycznych i bardziej otwartych na nowe doświadczenia. Natomiast dużej inteligencji emocjonalnej możemy oczekiwać u studentów otwartych na nowe doświadczenia, o dużych kompetencjach w sytuacji ekspozycji i o wysokiej samoocenie. Ustalono także związki pomiędzy zdrowiem psychicznym, kompetencjami społecznymi i inteligencją emocjonalną. Dotyczą one jednak tylko niektórych ba-danych wymiarów, a ich siła nie jest duża. Im mniejsze kompetencje społeczne i inteligencja emocjonalna tym większe nasilenie zaburzeń funkcjonowania. Badania longitudinalne (porównanie wyników pomiaru na pierwszym i drugim roku studiów) pozwoliły dostrzec wagę naturalnego treningu społecznego w kształtowaniu kompetencji społecznych, inteligencji emocjonalnej i troski o zdrowie psychiczne młodzieży. Częściowo poprawie uległa kondycja psychiczna badanych osób. Jeśli zaś chodzi o inteligencję emocjonalną to wyniki badań sugerują raczej konieczność celowego oddziaływania w zakresie oczekiwanych zmian. Warsztaty psychologiczne stanowiły narzędzie interwencji w kierunku polepszania zarówno kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej jak i pod-noszenia kondycji psychicznej. Kompetencje społeczne zmieniły się na korzyść u badanych osób, jednak nie wszystkie ich wymiary. Inteligencja emocjonalna mierzona przy użyciu narzędzia INTE nie uległa zmianie. W wyniku uczestnictwa w warsztatach psychologicznych „Komunikacja w świetle przeżywanych uczuć i emocji, Przebaczenie, O potrzebie miłości” zaobserwowano także pewne korzystne zmiany w zdrowiu psychicznym młodzieży. Doświadczenie pracy z klientem różnicowało niektóre badane zmienne tj. kompetencje społeczne w sytuacji ekspozycji społecznej oraz w wymiarze codziennego funkcjonowania. Korzystniej wypadały osoby posiadające doświadczenie w pracy z klientem. Nie dostrzeżono natomiast różnic w zakresie kompetencji społecznych między tymi studentami, którzy planują pracę w zawodzie nauczyciela lub trenera, a tymi, którzy nie są w tej kwestii zdecydowani lub mają inne plany zawodowe. Studenci deklarujący chęć pracy w zawodzie trenera cechowali się większą inteligencją emocjonalną od swoich rówieśników. Zdrowie psychiczne chętnych do bycia nauczycielami było zdecydowanie lepsze od studentów, którzy nie widzieli swojej przyszłości jako nauczyciele wychowania fizycznego. Ostatni wątek pracy dotyczy modelu nauczyciela wychowania fizycznego. W percepcji badanych studentów nauczyciele wychowania fizycznego powinni ce-chować się takimi właściwościami jak: odpowiedzialność, przyjaźń, pomaganie, cierpliwość, współpraca, pewność siebie, wytrwałość, trzeźwe myślenie, sumienność. Model zawodowy nauczyciela wychowania fizycznego to model społeczny.