Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie

Koncepcja postawy autobiograficznej jako ponadgatunkowej kategorii wyróżniającej literaturę dokumentu osobistego, okazała się przydatna. Jednak rozróżnienie dwu przeciwstawnych postaw wyznania i świadectwa, dokonane w książce Autobiografia i powieść czyli pisarz i jego postacie, już nie wystarcza. Dalsza praca nad diarystyką, a zwłaszcza nad rolą, jaką odgrywa Dziennik Gombrowicza, pozwoliła dostrzec istnienie trzeciego bieguna, jakim jest postawa wyzwania, i sformułować hipotezę autobiograficznego trójkąta.

Uogólnienia sformułowane w tej książce wywiedzione są z obserwacji różnorodnego materiału literackiego. W rozmaitości przykładów chodziło o pokazanie jak najszerszej skali postaw autobiograficznych i uchwycenie dokonujących się przemian. Te prądy w sztuce dwudziestego wieku, które dążyły do ujmowania dzieła jako całości otwartej i odchodziły od zainteresowania artefaktem na rzecz kontaktu twórcy z odbiorcami, sprzyjały eksponowaniu “trzeciego wierzchołka” w autobiograficznym trójkącie, to jest postawy wyzwania rzuconego odbiorcy, postawy prowokacji. Świadectwo i wyznanie bynajmniej wskutek tego nie zniknęły...