Filozoficzna refleksja nad kulturą jako próba odpowiedzi na problemy współczesności

Kultura, rozumiana szeroko, jako całokształt ludzkich działań, obnaża duchową rzeczywistość człowieka. Jest ona bowiem we wszystkich swych przejawach sposobem jego bytowania, wyznacza także możliwości i wytycza drogi urzeczywistniania właściwego mu powołania. Zapewne także dlatego zachęca, a nawet zmusza, nie tylko do opisu i jego analizy, lecz przede wszystkim do refleksji. Problematyka dotycząca kultury stanowi zbiór złożonych i powiązanych ze sobą zagadnień, których rozwiązania się wzajemnie warunkują. Obejmuje ona rozważania przedmiotowe i meta-przedmiotowe z uwzględnieniem perspektywy historyczno-filozoficznej. Należą do niej, prócz zwyczajowo umieszczanych w obrębie kultury działań artystycznych, naukowych i religijnych, także działalność polityczna, ekonomiczna i wychowawcza. Fakt ten powoduje konieczność podjęcia badań interdyscyplinarnych w obrębie samej filozofii (np. filozofii sztuki i estetyki, filozofii nauki, epistemologii, filozofii religii i teodycei, filozofii polityki i filozofii społecznej). Nade wszystko jednak nie chodzi o odpowiedź na pytanie „jak?”, lecz na pytanie „dlaczego?”, na pytanie o istotę kultury, zachodzących w niej zjawisk i przemian oraz ich konsekwencję i celowość. To zaś podstawową czyni refleksję nad sposobem istnienia kultury oraz nad istotą człowieka, jego miejscem w świecie, postawami moralnymi i preferencjami aksjologicznymi. Problemy współczesnej kultury, a zwłaszcza jej dość powszechnie diagnozowany kryzys, powodują, że podejmowane w tej książce zagadnienia, prócz tego, że niewątpliwie mają znaczenie teoretyczne, przekraczają wymiar filozoficznych, zamykających się w obrębie akademickiego dyskursu spekulacji i nabierają ważnego wymiaru praktycznego. Jeżeli bowiem człowiek jest jedynym twórcą, celem i adresatem tak szeroko rozumianej kultury, to właśnie wypracowanie w nim umiejętności refleksji i autorefleksji, rozumienia przyczyn i celów, podejmowania świadomego i odpowiedzialnego uczestnictwa w procesach kulturowych winno być przedmiotem refleksji. Zebrane w niniejszym tomie rozprawy i przyczynki traktują o wielu aspektach „bycia człowiekiem kultury”. Dociekania ich autorów są prowadzone w różnych obszarach, począwszy od historyczno-filozoficznego, lecz kształtującego współczesność, przez zagadnienia powinności i odpowiedzialności oraz uważanego dość powszechnie niemal za logo współczesnej kultury konsumpcjonizmu, aż do sztuki, polityki i współczesnego wymiaru śmierci. Prezentując w jednym tomie rozważania z odległych niekiedy regionów myśli filozoficznej, czynimy to w przekonaniu, że choćby w pewnym stopniu dotkną one kondycji człowieka i kultury.