Nowa Kolonia

Gdyby Beckett, Ionesco albo Karen Blixen nie pisali w głównych językach europejskich i zadebiutowali tutaj, w Danii, to prawdopodobnie nikt by tego nie zauważył. Ich książki bez „odpowiedniego” omówienia polegającego w głównej mierze na klasyfikacji gatunkowej, osadzeniu w tradycji i pokoleniowym kontekście, pozostałyby „księgami zamkniętymi”. Aktualnym przykładem takiej księgi może być "Nowa Kolonia" Grzegorza Wróblewskiego. Książka stanowi zjawisko dotąd niespotykane. Można ją jednak określić jako rodzaj powieści w formie dialogu. Oryginalności tego dzieła nie wyznacza kontrowersyjna fabuła, która przez dłuższy czas rozwija się bardzo powoli, ale sama konstrukcja książki. Stanowią ją jakby marginalne, zagadkowe repliki, rozgrywające się w hermetycznym uniwersum. Prawdopodobnie oparte są one na sentencjach, przysłowiach, powtarzających się kliszach i niedokończonych zdaniach, które według żelaznej logiki krążą między uczestnikami w zamkniętej, wewnętrznej przestrzeni. Ale te na pozór zgrane zwroty, schematy myślowe przyjmują nieoczekiwane i zaskakujące znaczenia. Książka zatytułowana „Zamknięta księga” jest tekstem otwartym na oścież, może wywołać „duże przeciągi”, podczas gdy Nowa kolonia w rzeczywistym świecie pozostaje księgą zamkniętą. Nie chce się otworzyć nawet dla tych, którzy włożyli w jej zrozumienie dużo wysiłku. Od razu jednak można się zorientować, że nie mieści się ona w już istniejących i oczekiwanych przez recenzentów formach literackich. Niels Henrik Svarre Nielsen Przeczytałem "Nową Kolonię" dwa razy i jestem nią zachwycony: wprost zafascynowany. Lepiej być nie może. Jest to bardzo ambitny projekt – w pewnym sensie jakby efekt współżycia Becketta z Kafką, współżycia na kocią łapę. Owo przedsięwzięcie wydawać by się mogło rzeczą niemożliwą. Dreszczowo konspiracyjną treść splata Wróblewski prostym, jakby wymuszanym dialogiem, obywającym się bez didaskaliów. Występek literackiego współżycia na kocią łapę spełnia się w asyście wybuchowej „muzyki liter”. Brzmienia wypowiedzi czterech bohaterów nakładają się na siebie w sposób tak niesamowity, że ich fizyczna konfrontacja powoduje uczucie lęku. Wyzwala go nie tyle jednak jakieś łamliwe, zgrzytliwe urządzenie, ale urządzenie łamiące kości. Lars Bukdahl Jest to wielka, wielka księga i ciężka księga. Ale to nie przeszkadza. Człowiek z nią siedzi, człowiek ją czyta, i to replika za repliką. Mówią dwie osoby, mówią trzy osoby, w sumie są tam cztery osoby. Każda replika wypełnia jedną linijkę w szerokim formacie, i trwa to w zasadzie bardzo długo. Jeśli jest to powieść, to jej fabułą jest to, że siedzisz i czytasz książkę, strona po stronie, przewracasz kartkę, kontynuujesz, pozwalasz linijce gonić linijkę. I wszystko jest w porządku, tekst niby komiksowy dymek jest kwadratowy, jeden za drugim. W sumie – to duża i miękka jak gąbka scena, która ukazuje prawdopodobnie stan świata albo raczej stan umysłu. Świat oglądany poprzez dialog, oczyszczony z wszelkich opisów, uwag, tradycyjnego przebiegu akcji. Metodę stanowi oderwany dymek. Nie jest to jednak zwyczajna rozmowa. Są to zdania rozpoczynające się ciągle od początku, a jednak odnoszące się do siebie. Rytm jest urywany, odtąd, dotąd. I do przodu. Aż zdanie się zakończy. Właśnie to zdanie. Beznamiętnie. Tak jakby każda osoba mówiła w innym kierunku. A jednak. Każdy rozdział jest jak szkiełko mikroskopu. Jest czymś pomocnym w małych egzystencjalistycznych badaniach. Jeśli jest ta książka miękka jak gąbka, to czy jest w niej w ogóle woda, może jest wykręcona z wszelkich płynów? A jej sterylność? Może jest beztłuszczowa? Jeśli ją zostawisz, książka ta leży i patrzy na Ciebie. Nie trafiają do niej konteksty, które mogłyby nam przyjść do głowy. Wygląda na to, że można porzucić tą nową kolonię, ale po przeczytaniu lub porzuceniu zaczynamy ją słyszeć. Nie tyle lepiej, ile słyszeć w ogóle. Pod tym dnem jest drugie dno. W dziurach są nowe dziury. Widzieliśmy już książki, w których ludzie siedzieli w kartonach i rozmawiali ze sobą. Ale tutaj nie ma kartonu. I nagle Larsen zaczyna mówić do siebie. Jakoś to będzie. Nie dlatego, że coś na to wskazuje. Ale samo to, że coś się dzieje, jest pocieszające. My tu jesteśmy. Ja tu jestem. Także ja. Absurd nie ma żadnego znaczenia. Na zdjęciach są ludzie albo już tylko byli ludzie. W książce jest pewna ilość zdjęć. Przerywają tekst, rozcinają go. Paardekooper (Asger Schnack)