Człowiek Śmiechu

Hugo pisał książkę w czasie swojego wygnania na Guernsey. Początkowo miała ona nosić tytuł ‘Na rozkaz króla’ i dodatkowo podkreślać tym samym jej zasadniczą treść. Tytułowy człowiek śmiechu stanowi, podobnie jak wcześniejsze hugoliańskie „potwory”, symbol całego ludu, utrzymywanego w ciemnocie, lecz z natury szlachetnego, obdarzonego pięknymi uczuciami w większym stopniu niż klasy rządzące. Ponownie Hugo eksploatuje motyw człowieka odepchniętego przez społeczeństwo, jak i człowieka, który dobrowolnie wybrał samotność. Rażącą różnicę między oceną takich ludzi przez społeczeństwo i z punktu widzenia moralności podkreślają imiona nadane bohaterom, zwłaszcza imię ślepej dziewczyny, Dei (łac. bogini). Scena, w której Gwynplaine w parlamencie usiłuje przybliżyć nędzę ludu arystokratom, ostrzega ich przed możliwymi konsekwencjami przewrotu społecznego i zostaje wyśmiany, jest zarówno aluzją do sytuacji we Francji przed rewolucją, jak i ostrzeżeniem skierowanym od autora do rządzących krajem. Nieprzypadkowo bowiem akcja utworu toczy się w Anglii przedrewolucyjnej, a jej główną osią jest radykalna opozycja między ludem. (za Wikipedią).