“Be future” — Old and Modern Views on FUTURE: Typological, Diachronic, and Psycholinguistic Aspects

Monografia podejmuje zagadnienie charakterystyki temporalnej zdań, a w szczególności kategorii czasu przyszłego. Jakkolwiek mogłoby się wydawać, że każda wypowiedź, z racji funkcji informowania o zjawiskach w świecie pozajęzykowym, musi przekazywać informację temporalną, spora część wypowiedzi znajduje się poza kategorią czasu. Stąd czas, ogólnie rozumiany jako kategoria zdarzeń będących treścią danej wypowiedzi, która służy określeniu relacji temporalnych pomiędzy samym zdarzeniem i momentem, który jest punktem odniesienia, od dawna stanowi przedmiot badań i sporów, zarówno w obrębie językoznawstwa, jak i innych nauk, w tym przede wszystkim filozofii. Czas przyszły zajmuje w tych debatach szczególne miejsce, bowiem w odróżnieniu od czasu przeszłego i teraźniejszego, zdania w czasie przyszłym nie są zdaniami faktywnymi i nie poddają się w momencie wypowiedzenia falsyfikacji, przez co czas przyszły jest w większym niż pozostałe czasy stopniu używany w różnych funkcjach nietemporalnych, a przede wszystkim w funkcjach modalnych. Językowym refleksem szczególnego statusu czasu przyszłego są nietypowe w porównaniu z innymi czasami wykładniki czasu przyszłego, często obserwowane w językach z kategorią czasu gramatycznego. Autorka opiera swoje badania na szerokim materiale źródłowym, uwzględniając języki nieeuropejskie, śledząc rozwój badanych konstrukcji od wczesnych etapów badanych języków po współczesność, a także sięga po eksperymenty psycholingwistyczne dla rozstrzygnięcia istotnego pytania badawczego, jakim jest pytanie o naturę oboczności formy bezokolicznikowej i imiesłowowej czasownika leksykalnego w konstrukcji złożonego czasu przyszłego w języku polskim.